به گزارش آی‌زندگی؛ فصل تابستان، مانند دیگر فصول سال، میوه‌های رنگارنگ و خوشمزه خود را دارد. میوه‌های تابستانی سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب هستند. مصرف این میو‌ها بدن را برای تحمل زندگی در یک فصل گرم مقاوم می‌کند. یکی از محبوب‌ترین میوه‌های تابستانی، میوه انجیر است. این میوه پرخاصیت در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. خداوند در قرآن با قسم خوردن به انجیر آن را میوه‌ای ارزشمند و با اهمیت معرفی نموده است.
دانش پزشکی اثرات درمانی انجیر را از نظر علمی تایید می‌کند. انجیر ملین، معرق و مسکن حرارت و تشنگی است. این میوه برای درمان بواسیر، سرفه، دل پیچه و مشکلات جنسی موثر است. میوه انجیر فواید بسیاری دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
گیاه‌شناسی
انجیر‌ها یا فیکوس‌ها از خانواده بزرگ Moraceae و از درختان خزان‌دار نیمه گرمسیری یا گرمسیریهستند. در دنیا بیش از ۶۰۰ گونه انجیر وجود دارد که حدود ۱۰۰ گونه از آن‌ها، میوه‌دار هستند و ارزش غذایی و تجاری دارند. انجیر‌ها ممکن است به صورت درختچه یا درختان بزرگ در طبیعت دیده شوند. ساقه‌های درختان انجیر بسیار تنومند و محکم به رنگ سفید است. برگ‌های پهن این درختان دارای سه تا پنج لوب است که برخی گونه‌ها برگ‌های پهن، چرمی و بدون لوب و بریدگی دارند. انجیر میوه‌های کاذب یا به اصطلاح علمی میوه سیکونیوم تولید می‌کند. این بدان معناست که روی میوه یک نهنج توخالی حاوی گل‌های کوچک وجود دارد که به دیواره درونی میوه متصل هستند. در این گل تخمدان‌های گل ماده پس از لقاح به فندقه‌های تک دانه داخل میوه تبدیل می‌شوند.
انواع گونه‌های درخت انجیر
صد‌ها گونه انجیر در دنیا وجود دارد. برخی از آن‌ها درختان بزرگی می‌شوند و برخی دیگر به صورت درختچه رشد می‌کنند. بسیاری از ارقام با هوای گرم و مرطوب سازگاری دارند و برخی در مناطق سرد و کوهستانی نیز به خوبی به ثمر می‌نشینند. به طور کلی درختان انجیر، بومی مناطق نیمه گرمسیری، گرمسیری و مدیترانه‌ای هستند. این درختان در مناطقی با تابستان‌های طولانی، گرم و خشک و زمستان‌های معتدل بهترین رشد و ثمردهی را دارند. بسیاری از گونه‌های انجیر جنبه زینتی دارند و از آن‌ها به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده می‌کنند؛ اما ارقام میوه‌دار و خوراکی که اکنون در ایران و مناطق دیگر دنیا کشت می‌شوند، از نوع Ficus Carica هستند. درخت انجیر معابد یا “لور”، انجیر ربابی یا فیکوس لیراتا، فیکوس آلاستیکا، فیکوس آمستل و گیاه بنجامین تنها تعداد اندکی از درختان کوچک و بزرگ خانواده انجیر‌ها هستند.
تاریخچه کاشت درخت انجیر
اهلی شدن انجیر احتمالا به ۵ یا ۶ هزار سال پیش از میلاد (دوره نوسنگی) برمی‌گردد. اهلی شدن این درخت با آغاز کشاورزی همراه بود. کاشت و پرورش درخت انجیر نخستین بار در شرق مدیترانه صورت گرفته است. در طول تاریخ درختان انجیر به همراه سه درخت مقدس دیگر از درختان اصلی در باغبانی وابسته به باران در حوضه مدیترانه را تشکیل می‌دادند. در کتاب‌های دینی نام درخت انجیر را بار‌ها ذکر کرده‌اند و آن را درختی مقدس برشمردند.
ارزش غذایی میوه انجیر
انجیر سرشار از فیبر و منبع مهمی از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله کلسیم، منیزیم، مس، روی، منگنز، آهن و پتاسیم است. از مهم‌ترین مواد مغذی میوه انجیر، قند‌ها (گلوکز)، ویتامین A، ویتامین K، ویتامین E، ویتامین B۶، ویتامین C، ویتامین D و آلکالوئید‌ها است.
خاصیت انجیر خشک بیشتر است یا انجیر تازه؟
براساس منابع مختلف فواید انجیر خشک بسیار بیشتر از انجیر تازه است. هر انجیر خشک به اندازه ۴ انجیر تازه خاصیت دارد.
طبع انجیر
میوه انجیر تازه یا خشک شده طبع گرم و‌تر دارد. گرم مزاج‌ها ممکن است پس از مصرف انجیر دچار خارش پوست، التهاب دهان و گلو شوند که بخشی از این علائم به حساسیت نیز مربوط است. علائم آلرژی در مصرف انجیر تازه بیشتر اتفاق می‌افتد. این عارضه به دلیل وجود شیره یا لاتکس در بافت میوه‌های تازه است.
میوه انجیر را می‌توان تازه یا خشک شده مصرف کرد. برخی انجیر خشک شده را با مغز گردو، بادام و کنجد آسیاب می‌کنند. از میوه انجیر می‌توان مسقطی، شربت، کمپوت، مربا، سرکه، ترشی، شیرینی، کلوچه یا کیک نیز تهیه کرد. شیره انجیر یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های این میوه خوشمزه است. دارو‌ها و شربت‌های ملین (شربت فیکولاکس، شربت فیژیلاکس، شربت فیژان) نیز از فرآورده‌های دارویی میوه انجیر محسوب می‌شوند.
خواص میوه انجیر تازه و انجیر خشک
زمان رسیدن و تهیه انجیر تازه از اواسط تیرماه تا اوایل فصل پاییز است. با این حال، این میوه خوشمزه قابلیت خشک شدن را دارد. میوه خشک انجیر همیشه در دسترس می‌باشد. میوه انجیر در طب سنتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در طب سنتی انجیر برای درمان بواسیر، نقرس، یبوست و پوکی استخوان مفید است. مصرف منظم این میوه سردی مزاج بدن را رفع و طبع گرم را جایگزین می‌کند.
• سلامت دستگاه گوارش با مصرف انجیر تازه: از قدیم مصرف انجیر را به عنوان درمان سنتی یبوست توصیه می‌کردند. خوردن روزانه دو عدد انجیر خشک یا انجیر تازه به کاهش یبوست و بهبود اختلالات گوارشی مانند کولیت اولسراتیو کمک می‌کند. میوه انجیر با اثر قوی ملین، سرشار از فیبر است. اثر فیبر میوه انجیر علاوه بر درمان یبوست، اسهال شدید را نیز برطرف می‌کند. بر اساس یک مطالعه که بر روی ۱۵۰ فرد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر و یبوست انجام شده بود، مشخص شد افرادی که ۴ عدد انجیر را دو بار در روز مصرف کردند، در مقایسه با گروه شاهد، کاهش قابل توجهی در درد معده، نفخ و یبوست داشتند.
• انجیر تازه سرشار از آنتی‌اکسیدان: انجیر، به خصوص انجیر تازه سرشار از ترکیبات گیاهی به نام پلی فنول است. این ترکیبات دارای خواص آنتی اکسیدانی محافظ هستند. آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که از انجام فرآیند اکسیداتیو در بدن پیشگیری می‌کنند و رادیکال‌های آزاد مضر را که عامل پیری زودرس، آسیب‌های پوستی، آسیب‌های بافت بدن و فعال شدن ژن‌های معیوب در بدن هستند را از بین می‌برند. با مصرف انجیر تازه یا انجیر خشک شده علاوه بر حفظ جوانی پوست، به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن از جمله سرطان نیز کمک خواهید کرد.
• مصرف انجیر تازه برای کنترل فشار خون: مطالعه‌ای که اثرات درمانی عصاره انجیر را در حیوانات بررسی می‌کرد، کاهش فشار خون را برای موش‌هاییکه دارای فشار خون طبیعی و فشار خون بالا بودند، نشان داد. مصرف بیش از حد نمک و عدم تحرک از دلایل مهم افزایش فشار خون است. مصرف زیاد سدیم یا نمک می‌تواند منجر به کمبود پتاسیم شود و این عدم تعادل ممکن است فشار خون را بالا ببرد. رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات، از جمله انجیر تازه به طور طبیعی سطح پتاسیم بدن را افزایش می‌دهد؛ بنابراین برای کنترل فشار خون مصرف انجیر لازم است.
• سلامت استخوان‌ها با مصرف انجیر خشک: انجیر منبع خوبی از مواد معدنی مورد نیاز برای استحکام استخوان‌های بدن از جمله: کلسیم، منیزیم و فسفر است. میزان کلسیم موجود در میوه انجیر بسیار قابل توجه است. مطالعات نشان می‌دهند که کلسیم انجیر ۳ برابر بیشتر از کلسیم سایر میوه‌ها است. پس از ۳۰ سالگی، استخوان‌ها به آرامی کلسیم خود را از دست می‌دهند. در میانسالی کاهش تراکم استخوان سرعت می‌گیرد. این فرایند می‌تواند منجر به ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها (پوکی استخوان) شود.
اگرچه کاهش تراکم استخوان در زنان شایع‌تر است، می‌تواند مردان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. با مصرف میوه انجیر، بخشی از نیاز روزانه بدن به کلسیم جبران می‌شود. با خوردن روزانه انجیر خشک، یک قدم از ابتلا به پوکی استخوان در میانسالی دور خواهید شد. برای این منظور، می‌توانید انجیر خشک را آسیاب کرده و با پودر گردو، بادام و کنجد ترکیب و روزانه به صورت یک میان وعده مقوی میل کنید.
• کاهش وزن با خوردن انجیر خشک: سلامت دستگاه گوارش و بهبود سیستم هضم و جذب غذا با کنترل وزن در ارتباط است. با مصرف غذا‌های فیبر دار، رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش به مدیریت وزن بدن خود کمک خواهید کرد. میوه انجیر به دلیل داشتن فیبر کافی و قند طبیعی یک ماده غذایی مهم برای قرار گرفتن در برنامه غذایی است. مصرف این میوه عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد. با خوردن تنها دو قاشق از پودر انجیر خشک یا خوردن ۳ عدد انجیر تازه قبل از غذا، احساس سیری خواهید کرد. این خاصیت به دلیل فیبر فراوان میوه انجیر است که می‌تواند به مرور زمان از گرسنگی غیر معمول جلوگیری کند و شما را به وزن مورد نظرتان برساند.
• انجیر خشک میوه‌ای ضد التهاب: از قدیم مصرف مواد غذایی با طبع گرم و‌تر یا گرم و خشک را برای کاهش علائم بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مفید می‌دانستند. انجیر خشک از مواد خوراکی بود که متخصصان طب سنتی خوردن آن را برای درمان روماتیسم مفصلی توصیه می‌کردند. امروز مطالعات نشان می‌دهند که میوه انجیر خاصیت ضد التهابی دارد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در میوه انجیر علاوه بر محافظت از سلول‌ها در برابر رادیکال‌های آزاد، به عنوان یک ماده ضد التهاب نیز عمل می‌کنند. مطالعات بسیاری تاکنون وجود فلاونوئید‌ها و پلی‌فنول‌ها را در میوه انجیر خشک اثبات کردند. این ترکیبات با خاصیت ضد التهابی، در کاهش التهاب مفاصل بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید موثر هستند و از ایجاد التهاب جدید در این بیماران جلوگیری می‌کنند.
• انجیر خاصیت ضد سرطانی دارد: طبق مطالعات متعدد، برگ انجیر و شیره یا لاتکس درخت انجیر دارای خواص ضد سرطانی است. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی لاتکس درخت انجیر رشد سلول‌های سرطانی روده بزرگ، سرطان سینه، سرطان دهانه رحم و سرطان کبد را مهار می‌کند. شیره انجیر دارای اثرات سیتوتوکسیک بر سلول سرطانی است. قابل ذکر است که تاثیر ضد توموری عصاره شیره انجیر در غلظت نسبتاً بالا نیز مشاهده گردید؛ بنابراین می‌تواند در مطالعات آینده جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی مورد توجه قرار گیرد.
• تقویت سیستم ایمنی بدن با انجیر خشک: یک میوه انجیر، معادل یک کپسول مکمل ویتامیندارای انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی است. با خوردن روزانه انجیر، بخش وسیعی از نیاز بدن به ویتامین‌ها تامین می‌شود. یکی از ویتامین‌های حیاتی که در میوه خشک شده انجیر وجود دارد، ویتامین C است. ویتامین C جز اصلی‌ترین ویتامین‌های موثر درتقویت سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شود.
• مصرف انجیر تازه برای سلامت چشم‌ها: برای درک تمام طیف نور وارد شده به چشم، لازم است که رنگدانه خاصی در سلول‌های شبکیه کار خود را به خوبی انجام دهد. در صورت کمبود ویتامین A، این رنگدانه عملکرد خود را به خوبی انجام نمی‌دهد و درک بینایی به خصوص در مواقع کمبود نور (تاریکی) با اختلال مواجه می‌شود. این عارضه در بیشتر افراد بیماری شب کوری را ایجاد می‌کند. به غیر از شبکیه در قسمت‌های دیگر چشم هم ویتامین A اهمیت زیادی دارد. از جمله قرنیه. اگر بدن با کمبود ویتامین A مواجه باشد، قرنیه چشم دچار مشکل شده و خشکی شدید چشم اتفاق می‌افتد. میوه انجیر حاوی ویتامین A است. مصرف انجیر می‌تواند بخشی از نیاز بدن به ویتامین A را در طول روز تامین کند و جلوی بیماری‌های چشمی را بگیرد.
از فواید دیگر انجیر
• مطالعات نشان می‌دهند که فیکوسیندر عصاره برگ درخت انجیرحساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشد و دارای خواص ضددیابتی است. اگر دیابت نوع ۱ دارید، می‌توانید از چای تهیه شده از برگ درخت انجیر استفاده کنید. مصرف چای برگ درخت انجیر برای کاهش سطح قند خون در افراد دیابتی مفید است.
• برای درمان زگیل از شیره درخت انجیر استفاده کنید. شیره یا لاتکس درخت انجیر بدون ایجاد عوارض و تحریک پوستی به بهبود زگیل کمک می‌کند.
• انجیر خشک حاوی ماده معدنی آهن است. مصرف انجیر خشک به صورت روزانه می‌تواند بخشی از نیاز بدن به آهن را تامین کند.
• میوه انجیر خاصیت ادرار آور دارد.
• طبق مطالعات، افرادی که روزانه ۳ عدد یا بیشتر میوهانجیر مصرف می‌کنند، ضعف و انحطاط عضلانی کمتری دارند.
• مصرف انجیر خشک خیسانده با آب و دارچین یا زنجبیل به بهبود سرفه و گلودرد کمک می‌کند.
• انجیر سرشار از روی، مواد معدنی، منیزیم و منگنز است که همگی برایتقویت قوای جنسی مفید هستند.
• مصرف انجیر باعث افزایش انرژی بدن و رفع ضعف و گرسنگی می‌شود.
• میوه انجیر تازه حاوی یک نوع فیبر گیاهی به نام پکتین است. براساس تحقیقات انجام شده، مصرف خوراکی پکتین باعث کاهش کلسترول خون می‌شود.
• در طب سنتی خوردن انجیر و عسل برای درمان زخم معده مفید است.
• خوردن انجیر با پسته و بادام برای تقویت حافظه و قدرت تعقل و تفکر سودمند است.
• ثابت شده است که برگ انجیر سطح تری‌گلیسیرید را در بدن کاهش می‌دهد و از حمله قلبی و سکته مغزی جلوگیری می‌کند.
عوارض جانبی مصرف انجیر و فرآورده‌های آن
• ترکیبات شیمیایی موجود در میوه انجیر می‌تواند در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک شدید، ورم ملتحمه، آفت دهان و ورم غشای مخاطی بینی ایجاد کند.
• با برخورد پوست بدن به برگ‌های درخت انجیر نیز علائمی مانند خارش و سوزش شدید پوست و در نهایت جوش‌های چرکی و تاول ایجاد می‌شود.
• مصرف انجیر می‌تواند موجب نفخ شدید معده شود. انجیر میوه‌ای ملین است؛ اما خوردن بیش از حد این میوه ممکن است منجر به یبوست شود.
• بهتر است انجیر را با میوه‌های اسیدی مانند پرتقال، کیوی و لیمو نخوریم.
• میوه انجیر تازه و خشک قند زیادی دارد. دیابتی‌ها در مصرف انجیر احتیاط کنند.
• گرم مزاج‌ها و کسانی که غلظت خون بالا دارند، از مصرف بیش از حد انجیر بپرهیزند.
منبع: فرارو