به گزارش آی‌زندگی، هنگام خروج از خانه شیر آب و گاز را مدام چک کرده اما باز برگشته و مجدد کنترل می‌کند. مدام می‌شوید و می‌سابد! حال و روزش همه در شست و روب خلاصه شده و از دیدش هیچی تمیز شدنی و پاک شدنی نیست! این توصیف کوتاه،روایت مردان و زنانی است که در گرداب وسواس عملی و فکری دست و پا می‌زنند. در اختلال وسواس، فکری استرس‌زا، ناخوشایند و بی‌ربط دائم سراغ فرد می‌آید و فرد در نتیجه رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان این رنج، احساس نیاز می‌کند که یک رفتار خاص را دائماً تکرار کند.
به نقل از بهداشت‌نیوز، افکار استرس‌زا، ناخواسته و بی‌ربط که مداوم به ذهن خطور می‌کند را «وسواس فکری» و زمانی که فرد احساس نیاز می‌کند تا یک رفتار خاص را مداوم تکرار کند «وسواس عملی» می‌گویند. ممکن است اختلال وسواس، پایه ارثی و ژنتیک داشته باشد. وقایع ناخوشایند یا روابط ناسالم خانوادگی نیز اختلال وسواس را آغاز یا وخیم‌تر می‌کند.
اختلال وسواس یا OCD می‌تواند در کودکی، در اغلب مواقع نزدیک ده‌سالگی خود را نشان دهد. بعید است بعد از سن ۳۰ سالگی اختلال وسواس آغاز شود. مبتلایان به وسواس به سبب اندیشه‌های ناخواسته و ناراحت‌کننده که مدام به ذهنشان خطور می‌کند، رنج زیادی می‌کشند و برای کنترل این رنج، بدون اینکه از آن صحبت کنند رفتارهایی تکراری از خود بروز می‌دهند. برای نمونه، خانمی که وسواس فکری کثیف بودن دستش او را از درون مدام آزرده می‌سازد، بدون اینکه رنج خود را بگوید شاید در طول روز دستش را پنجاه بار بشوید.این همان وسواس عملی است.
علائم اختلال وسواس فکری
تاکنون فهمیدیم که اختلال وسواس دو دسته علامت دارد؛ علائم ناشی از وسواس فکری و علائمی به دنبال وسواس عملی. این علائم رنج آور هستند، وقت زیادی از فرد تلف می‌کنند و ممکن است کارکرد او را کم کنند. بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس می‌دانند که این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی می‌کنند آن را نادیده بگیرند و سرکوب کنند موضوع وسواس فکری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع‌ترین انواع آن به قرار زیر هستند:
ترس از آلودگی و کثیفی
ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران؛ مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی
ترس از بی‌نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل مثلاً چینش نامنظم غذا در بشقاب
علائم اختلال وسواس عملی
بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس می‌دانند که این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی می‌کنند آن را نادیده بگیرند و سرکوب کنند. گاهی هم برای رهایی موقت از آن، یک رفتار تکراری انجام می‌دهند. وسواس عملی همین رفتاری است که دائماً تکرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش پیدا کند. وسواس عملی لزوماً با ریشه‌های اضطراب ارتباط منطقی ندارد.
نمونه‌هایی از وسواس عملی
شستن دست یا حمام زیاد و مداوم
پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره‌ی در
چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
شمردن مکرر اجسام و اشیا
چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
خوردن غذاها با ترتیب بسیار خاص
هر کدام از ما ممکن است در لحظه‌ای احساس نیاز کنیم که قفل در را چک کنیم یا دستمان را دوباره بشوییم؛ لزوماً هر کسی این کار را کرد اختلال وسواس ندارد.
کسانی که وسواس دارند وسواس فکری و عملی آنها شدیداً استرس‌زا و بیش از حد معقول است، زمان زیادی را برای رفتار وسواسی هدر می‌دهند؛در خانه، محل کار یا در روابط‌شان اختلال ایجاد می‌شود و حتی ممکن است به سبب تکرار زیاد یک رفتار به خودشان آسیب بزنند.
بعید است اختلال وسواس خودبه‌خود برطرف شود. اگر آن را درمان نکنیم، ممکن است علائم آن تا سال‌ها ادامه پیدا کند. فردی که دچار وسواس است معمولاً علائم را ۵ تا ۱۰ سال تحمل می‌کند و بعد به پزشک متخصص اعصاب و روان (روانپزشک) مراجعه می‌کند. دقت کنیم که هیچ پیشگیری برای اختلال وسواس وجود ندارد.
درمان اختلال وسواس
موفق‌ترین درمان برای اختلال وسواس به کار بردن ترکیب دارودرمانی و روان‌درمانی‌ست. گاهی افسردگی یا یک بیماری دیگر علاوه بر اختلال وسواس در فرد وجود دارد و درمان آن بیماری، به کنترل وسواس بسیار کمک می‌کند.
پیدا کردن درمان ایده‌آل برای هر فرد مبتلا به بیماری وسواس همیشه راحت نیست و گاهی باید چندین و چند بار به همان پزشک متخصص اعصاب و روان مراجعه کنیم و درمان‌های مختلف را بیازماییم تا به بهبودی دست پیدا کنیم.
تکنیک‌های روان‌درمانی متعددی برای کمک به درمان مبتلایان به وسواس وجود دارد. مهم است در مرحله نخست، بیمار آموزش لازم را درباره ماهیت وسواس و درمان‌ها دریافت کند و حمایت لازم را از خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی بگیرد.
وسواس عملی همین رفتاری است که دائماً تکرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش پیدا کند
وسواس شستشو یکی از شایع‌ترین انواع اختلال وسواس فکری‌ـ‌عملی (OCD) است که بسیار آزار دهنده است و در صورتی که درمان نشود، می‌تواند زندگی فرد را مختل کند. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
وسواس شستشو چیست؟
نظافت و رسیدگی به بهداشت فردی یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بیماری‌ها است، اما اگر حساسیت نسبت به تمیزی به شکل افراطی در بیاید، فرد دچار وسواس می‌شود. در صورتی که در طول روز وقت زیادی را صرف شستن دستها و وسایلتان می‌کنید و با این وجود، همچنان فکر می‌کنید که دستها و وسایلتان کثیف هستند، احتمالاً دچار اختلال وسواس شستشو شده‌اید. مردد بودن فرد در مورد اینکه آیا دستها و وسایلش تمیز هستند.فرد قادر به تحمل تردید خود در مورد تمیز بودن دستها و وسایلش نیست. یادتان باشد که این نوع اختلال با مراجعه به روانپزشکان قابل کنترل و درمان است.
علائم وسواس شستشو در افراد چیست؟
افرادی که به وسواس شستشو مبتلا هستند، هیچ‌گاه کاملاً احساس تمیزی نمی‌کنند و کیفیت کار افراد دیگر به جز خودشان را قبول ندارند. علائم وسواس شستشو در افراد مختلف به‌صورت متفاوت ظاهر می‌شود، اما به‌طور کلی می‌توان گفت که افراد مبتلا به وسواس شستشو علائمی همچون افزایش ضربان قلب، تعریق شدید، مشکل در تنفس، ترس شدید از خفگی، اضطراب غیرطبیعی و ضعف شدید را تجربه می‌کنند.
این افراد پس از طی کردن یک فرآیند از پیش برنامه‌‌ریزی شده برای شستن دست‌هایشان باز هم فکر می‌کنند که شاید آنها را خوب نشسته‌اند و دوباره شروع به شستن دست‌هایشان می‌کنند.
ترس از آلودگی و کثیفی
افراد مبتلا به وسواس شستشو یا وسواس تمیزی ترس شدیدی از کثیفی و آلودگی دارند و محیط‌های آلوده باعث اضطراب شدید آنها می‌شود. البته، همانطور که قبلا اشاره کردیم انواع وسواس شستشو از جمله وسواس شستن دست قابل درمان و کنترل هستند.
مقایسه وسواس در خانم‌ها و آقایان و تاثیر آن در زندگی فرزندان
وسواس شستشو در بین خانم‌ها شیوع بیشتری دارد. این نوع وسواس به میزان ۷۰ درصد در بین خانم‌ها شایع‌تر است.
شستشوی بیش از حد، دقت بیمار گونه و چک کردن همیشگی کارها باعث می‌شود یک فرد معمولی و عادی به یک فرد وسواسی تبدیل شود.
یک خانم به عنوان همسر یا مادر در کانون خانواده بسیار تاثیرگذار است. در واقع وسواس او می‌تواند پیامدهایی ناخوشایندی را در زندگی خانوادگی در پی داشته باشد و عادات وسواسی خود را به همسر و فرزندان خود نیز منتقل کند و در زندگی خصوصی، خانوادگی، اجتماعی و آیندهی آنان تاثیرگذار باشد.
در حقیقت مادران و خانم‌های وسواسی افرادی حساس و کمال جو هستند و بدون آنکه آگاه باشند زمینه را برای وسواسی شدن فرزندشان آماده می‌کنند.
باور به درمان وسواس شستشو، اولین قدم مهم
روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارند که این درمان‌ها با توجه به شدت وسواسی که فرد تجربه می‌کند متفاوت است.
به منظور درمان وسواس تمیزی، فرد مبتلا در اولین قدم باید بپذیرد که «من وسواس شستشو دارم» و به این باور برسد که افراد بسیاری در سراسر جهان دچار چنین اختلالی هستند و روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارد.
افراد مبتلا به وسواس شستشو علائمی همچون افزایش ضربان قلب، تعریق شدید، مشکل در تنفس و ترس شدید از خفگی دارند
در ادامه، به معرفی راه‌های درمان وسواس شستشو خواهیم پرداخت.
راه‌های درمان وسواس شستشو
۱-اولین قدم در کنترل و درمان وسواس شستشو، شناسایی افکار یا موقعیت‌هایی است که موجب تحریک وسواس در فرد می‌شود. به همین منظور، فهرستی از عوامل محرکی که هر روز با آنها مواجه هستید را تهیه کنید و میزان ترس و اضطراب خود در مواجه با این افکار و موقعیت‌ها را تعیین کنید.
نوشتن روش‌ها و استراتژی‌های کاهش اضطراب
۲-استراتژی‌ها و روش‌های مورد استفاده به منظور کاهش اضطراب را برای هر یک از موقعیت‌های یاد شده، بنویسید. اگر با محرک‌های وسواس شستشوی خود آشنایی پیدا کنید، قادر خواهید بود شرایط را پیش از شدید شدن ترس و اضطراب ناشی از آنها مدیریت کرده و تحت کنترل در آورید.
قرار گرفتن در موقعیت‌های محرک
۳- قدم بعدی در درمان وسواس شستشو، مواجه با افکار و موقعیت‌هایی است که بیشتر از همه موجب تحریک اختلال وسواس شما می‌شوند. هر چه بیشتر از چنین افکار و موقعیت‌هایی اجتناب کنید، احساس ترس و اضطراب ناشی از آنها بیشتر خواهد شد.
برعکس، اگر به طور مکرر خود را در معرض این محرک‌ها قرار دهید، می‌توانید روش مقابله با آنها را یاد بگیرید و ترس و اضطراب ناشی از اختلال وسواس خود را کنترل کنید.
به عنوان مثال، اگر شما دچار اختلال وسواس شستشو هستید و از دست زدن به دستگیره دستشویی عمومی می‌ترسید، حتماً با ترس خود مواجه شوید و بدون شستن دست‌هایتان، روش‌های مقابله با این ترس و اضطراب را پیاده کنید.
شما باید بدانید که هیچ‌گاه نمی‌توانید از ترس و اضطراب خود فرار کنید، بلکه باید با آن مواجه شوید و روش کنترل و مدیریت آن را یاد بگیرید.
به چالش کشیدن افکار وسواسی
۴- قدم چهارم در درمان وسواس شستشو، به چالش کشیدن افکار وسواسی است. همانطور که گفته شد، هرچه بیشتر سعی کنید از افکار وسواسی خود فاصله بگیرید، شدت اضطراب و ترس شما از آنها در شما بیشتر خواهد شد.
شما باید یاد بگیرید که با این افکار کنار بیایید و آنها را تحمل کنید. البته به خاطر داشته باشید که داشتن چنین افکاری بدان معنی نیست که شما انسان خوبی نیستید.
دریافت پشتیبانی روحی و عاطفی از دیگران
۵- داشتن احساس تنهایی و درماندگی موجب بدتر شدن اختلال وسواسی به خصوص وسواس شستشو می‌شود؛ به همین دلیل، توصیه می‌شود که فرد مبتلا به اختلال وسواس اجباری، نوعی سیستم پشتیبانی قوی برای خود ایجاد کند.
هر چه فرد ارتباط بیشتری با افراد دیگر داشته باشد، کمتر احساس آسیب پذیری خواهد کرد. صحبت کردن با روانپزشکان در مورد اختلال وسواس و عوامل محرک آن باعث می‌شود تا این عوامل به نظر کمتر ترسناک و تهدید کننده برسند.
استرس دوست وسواس است
۶- یکی از عواملی که موجب تحریک اختلال وسواس در فرد می‌شود، استرس است. استرس خود موجب اختلال وسواس اجباری نمی‌شود، اما می‌تواند علائم آن را تشدید کند.
۷- ورزش کردن و برقراری ارتباط با افرادی دیگر می‌توانند به شما در مدیریت استرس و اضطرابتان کمک کنند.
۸- قدم آخر در درمان وسواس شستشو، ایجاد تغییرات در سبک زندگی در راستای کاهش شدت وسواس است.
داشتن یک سبک زندگی سالم و متعادل می‌تواند نقش اساسی در درمان وسواس شستشو و همچنین کاهش اضطراب ناشی از آن داشته باشد. ورزش کردن، خواب کافی، اجتناب از مصرف الکل و نیکوتین می‌توانند تغییرات اساسی در همین راستا به شمار روند.
درمان وسواس شستشو با طب سنتی
علاوه بر روش‌های درمان وسواس شستشو با داروهای شیمیایی همچون مهارکننده‌های بازجذب سروتونین یا داروهای بنزودیازپین برای کاهش اضطراب و استرس، روش‌های درمان با استفاده از طب سنتی نیز وجود دارند.
امروزه، مبارزه با وسواس شستشو با استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مکمل‌های گیاهی بسیاری برای درمان اختلال وسواس اجباری و همچنین اضطراب ناشی از آن در دسترس هستند.
نحوه استفاده از درمان‌های طب سنتی در درمان وسواس شستشو
پیش از مصرف هر نوع داروی گیاهی باید از عوارض جانبی آنها آگاه باشید. بیشتر این داروهای گیاهی را می‌توان از داروخانه‌ها و بدون نیاز به تجویز پزشک تهیه کرد. با این وجود، بهتر است قبل از مصرف آنها حتما با پزشک خود مشورت کنید.
به هرحال، بیماری وسواس خواسته یا ناخواسته دامن بسیاری افراد جامعه را گرفته و دردسرها و آسیب های جسمی و روحی زیادی را عاید آنها کرده است؛اما مهمترین موضوع در ابتلا به این بیماری خواستن و میل به درمان به وسیله روان پزشکان و روان شناسان است.در نتیجه اگر گرفتار این بیماری شده ایم باید بدون فوت وقت و با آرامش روند درمان آن را پیگیری کنیم تا خود و اطرافیان از آن آسیب نبینند.